Տնտեսությունը վատ դիվանագիտության դեմ

Այսօրվա աշխարհաքաղաքական բարդ պայմաններում Հայաստանին արտաքին քաղաքականության մեջ պետք է սթափ հայացք և պրագմատիկ մոտեցում, այլ ոչ թե վոլյունտարիստական որոշումներ, որոնք կարող են մեր երկրի և նրա յուրաքանչյուր բնակչի համար թանկ արժենալ։ Օգտակար է նայել իրական պատկերին և սթափ գնահատել իրականությունը։ Արևմուտքի ուղղությամբ Հայաստանի ղեկավարության կտրուկ ներքին քաղաքական շրջադարձի և Մոսկվայի հետ կապերը խզելու բացահայտ ձգտման ֆոնին արժե ուսումնասիրել, թե ինչի վրա է կառուցվում մեր երկրի տնտեսությունը և ում հետ է մեզ համար իրոք շահավետ համագործակցել։

Հայաստանի առևտրա-տնտեսական ցուցանիշները արդեն շատ տարիներ խոսում են այն մասին, որ Ռուսաստանը մնում է մեր երկրի կարևորագույն և ամենից շահավետ գործընկերը։ Այդ դաշնակցության հիմքերը դրվել են դեռևս 27 տարի առաջ` 1997 թվականի օգոստոսի 29-ին ՌԴ-ն և Հայաստանը ստորագրել են բարեկամության, համագործակցության և փոխօգնության Պայմանագիր։ Դա կարևորագույն փաստաթուղթ է, որը այսօր սահմանում է մեր երկրների համագործակցության սկզբունքները։ Հայաստանի ներկայիս ղեկավարությունը Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ Մոսկվայի հետ կապերը խզելու իր ձգտման մեջ դեռևս չի հասել առևտրային հարաբերություններին, չէ որ թվերը խոսուն են։

2023 թվականին Հայաստանը և Ռուսաստանը իրար փոխադարձ վաճառել են 7,3 մլրդ $-ի ապրանք, ինչը 2022 թվականի համեմատ 43%-ով ավելի է։ Դա գերազանցում է մնացած երկրների հետ առևտրի մեկ երրորդը։ Եթե ուսումնասիրենք այս տարվա արդյունքները, ապա միայն առաջին չորս ամիսների ընթացքում ՌԴ-ի հետ ապրանքաշրջանառությունը ավելացել է 3,1 անգամ` անցնելով 6,3 մլրդ $-ի շեմը։ Իհարկե, ինչ-որ մեկը կարող է հիշել պատժամիջոցների և լոգիստիկ շղթաների փոփոխությունների մասին։ Բայց, ուշադրություն դարձնենք այն բանի վրա, որ նույն ԵՄ-ի հետ առևտուրը տապալվել է 24,3%-ով, մինչև 695,5 մլն $, իսկ ԱՄՆ-ի հետ նվազել է 39%-ով, մինչև տխուր 143, 9 մլն $-ի։ Դա խոսում է նաև առևտրա-տնտեսական հարաբերությունների ոչ այլընտրանքային լինելու մասին, դրանք ձևավորվել են ավանդական գործընկերների հետ, առաջին հերթին ՌԴ-ի հետ։

Դրա հետ կապված կարևոր է նայել հայկական արտադրանքի արտահանման թվերին։ 2023 թվականին Երևանը արտահանել է Մոսկվա 3,4 մլրդ $-ի ապրանք, այն դեպքում, երբ Եվրոպայի բոլոր երկրները միասին գնել են ընդամենը 710 մլն $-ի հայկական արտադրանք, ինչը 8%-ով պակաս է անցյալ տարվա ցուցանիշներից։ Ընդորում, ԱՄՆ արտահանման ծավալը ընդհանրապես տապալվել է 40%-ով` մինչև ծիծաղելի 48 մլն $. դա կապված է այն բանի հետ, որ ԱՄՆ-ի Կառավարությունը Հայաստանից գնվող ալյումինե թիթեղի համար սահմանել է բարձր տուրքեր։ Այս տարվա հունվար-ապրիլին ՌԴ արտահանումը աճել է 2,8 անգամ, մինչև 5, 99 մլրդ $, այն դեպքում, երբ ԵՄ արտահանումը նվազել է 22,3%-ով, մինչև 182,6 մլն $։ ԱՄՆ արտահանում է մի փոքր աճ է գրանցել, բայց խոսքը աննշան թվի մասին է` 17, 4 մլն։

Այս ամենից կարելի է մի հետևություն անել. հայկական ապրանքը շարունակում է բարձր պահանջարկ վայելել ռուսական շուկայում անգամ պատժամիջոցների գործոնը հաշվի առնելով, այն դեպքում, երբ ԵՄ-ի երկրներ և ԱՄՆ արտահանումը զգալիորեն նվազել է։ Ինչպե՞ս է այդպես ստացվում։ Հայաստանի Կառավարությունը հայտարարում է Եվրոմիություն մտնելու մասին, բայց դրա հետ ապրանքաշրջանառությունը ոչ միայն չի աճում, այլ նաև նվազում է մինչև ծիծաղելի ցուցանիշներ։ Հայ պաշտոնյաները անընդհատ Վաշինգտոնի գաուլյայտերներին հաշվետվություն են ներկայացնում երկրում ժողովրդավարության զարգացման մասին և ՌԴ-ին երկրից հեռացնելու գործում հաջողությունների մասին, իսկ որպես երախտագիտություն ԱՄՆ-ն բարձր տուրքեր է մտցնում հայկական ապրանքների համար և փաստացի տապալում է մեր արտահանումը։